Báo động về chất lượng nhân lực ngành giáo dục

Vừa qua, Diễn đàn Dân trí nêu lên chủ đề trao đổi về công việc và đời sống của nhà giáo thu hút được nhiều ý kiến tham gia. Thực tiễn nhiều năm gần đây cho thấy ngành sư phạm ngày càng giảm sức hấp dẫn và không còn thu hút được những HS giỏi.

Một vị là Phó Chủ tịch UBND huyện gặp tôi, tâm sự: “Tôi thấy bây giờ HS giỏi không thi vào trường sư phạm, tình hình rất đáng buồn”. Tôi nói: “Thì người giỏi làm ở lĩnh vực nào cũng tốt chứ bác”, anh đáp: “Đã đành là vậy, nhưng nếu người giỏi làm giáo dục thì sẽ có ích nhiều hơn cho xã hội, đào tạo được nhiều HS giỏi cho thế hệ tương lai”.

Mùa tuyển sinh năm nay, hai xu hướng đã thấy ở nhiều năm gần đây, ngày càng trở nên rõ nét: đó là có rất ít HS đăng ký thi vào khối C và các trường sư phạm. Năm 2010, cả nước chỉ có khoảng 5% thí sinh thi vào khối C, tình hình năm nay cũng tương tự.

Thầy Phan Hoà, Phó Hiệu trưởng THPT Lê Viết Thuật (Nghệ An) cho biết: “Chỉ những HS không theo học được các khối khác mới học khối C”. Những HS thi khối C chủ yếu thi vào các ngành Luật, Báo chí. Còn những thí sinh khá giỏi học khối A,B,D…hầu như không lựa chọn ngành sư phạm.

Năm học 2010, trường THPT Huỳnh Thúc Kháng (Nghệ An) chỉ có một bộ hồ sơ nộp vào trường sư phạm. Ở các trường THPT lớn trên địa bàn TP Vinh, tỷ lệ HS khối 12 nộp đơn vào các trường sư phạm cũng rất thấp. Điểm trúng tuyển của một số khoa các trường sư phạm chỉ ở mức điểm sàn.

Năm 2010, điểm chuẩn các ngành sư phạm của trường ĐH Vinh thấp đến mức đáng báo động: Toán : 15 điểm; Vật lý: 13 điểm; Hoá: 14,5 điểm; Sinh: 14 điểm; Văn: 17 điểm; Sử: 15 điểm…Trong điều kiện đề thi tuyển sinh ĐH có khoảng 70% là kiến thức cơ bản trong chương trình, một số môn thi theo hình thức trắc nghiệm, với mức điểm đó, ngành sư phạm chỉ “vớt vát” được những HS học lực trung bình, hoặc yếu.

Nguyên nhân HS không mặn mà với ngành sư phạm, vốn được coi là “nghề cao quý” bao gồm cơ hội việc làm khó khăn, chế độ đãi ngộ thấp, môi trường làm việc không tốt và cơ hội thăng tiến không cao. Một nguyên nhân nữa là vị thế xã hội của nhà giáo trong xã hội không được coi trọng.

Theo thông tin của Sở Nội vụ, hiện nay, ngành giáo dục Nghệ An có 1.863 cán bộ, GV, nhân viên dôi dư (bậc tiểu học dôi dư 717 GV, THCS hơn 1.100 cán bộ, nhân viên, GV). Bậc THPT cũng đã bão hoà GV, nhiều trường đã dôi dư. Có môn GV chỉ dạy khoảng 10 tiết/tuần, so với định mức tiêu chuẩn 17 tiết/tuần.

GV dôi dư khiến cho những SV sư phạm mới ra trường không còn cơ hội tìm việc làm trong tỉnh. Hầu hết SV sư phạm đều muốn có việc làm ở gần nhà, vì sẽ tận dụng được sự giúp đỡ của gia đình. Còn đi lập nghiệp ở các địa phương khác là điều bất đắc dĩ.

Thu nhập của GV nói chung, và GV mới ra trường rất thấp so với mặt bằng giá cả hiện nay. Lương GV mới ra trường chỉ ở mức từ 1,5 đến dưới 2 triệu đồng/tháng, nếu không có các nguồn thu nhập khác thì không đủ sống. Đời sống GV ở các vùng sâu, vùng xa gặp rất nhiều khó khăn. Lương GV được trả theo thâm niên, yếu tố năng lực, hiệu quả công tác không được tính đến. GV buộc phải dạy thêm, làm thêm để tăng thu nhập.

Chỉ có một số GV các môn Toán, Lý, Hoá, Ngoại ngữ…mới có HS đăng ký học thêm. Còn việc làm thêm sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến công tác giảng dạy. Trong khi đó, học những ngành KHTN – KT, Ngoại ngữ ra trường làm việc ở các công ty, doanh nghiệp có thể có mức lương cao hơn nhiều lần.

Môi trường của ngành giáo dục, mặc dù đã được cải thiện, song vẫn còn không ít những bất cập. Một số cán bộ quản lý chưa thực sự có sức thuyết phục về đức lẫn tài, những tiêu cực trong khâu tuyển dụng, bổ nhiệm, đánh giá GV vẫn chưa thực sự chấm dứt.

Những yếu tố tiêu cực của cơ chế thị trường tác động đến nhà trường làm một bộ phận HS xuống cấp về đạo đức, vị thế của nhà giáo không được đề cao. Những yếu tố ấy khiến cho ngành sư phạm không còn sức hấp dẫn. Các GV cũng không định hướng cho con cái nối nghiệp.

Nhà giáo C.V, một GV giỏi ở TP Hà Tĩnh tâm sự: “Tôi phải thật lòng khuyên học sinh của mình HS là sau khi tốt nghiệp cố tìm việc gì đó mà làm, chứ đừng theo nghề sư phạm”. Thầy BVN, GV Ngữ văn ở Gia Lai chia sẻ: “Một bộ phận không nhỏ GV ý thức cầu thị vươn lên rất yếu, chủ yếu là đối phó với các thủ tục thanh tra, kiểm tra của trường, của Phòng, của Sở. Các phong trào trong nhà trường như thao giảng dự giờ, viết sáng kiến kinh nghiệm, đổi mới phương pháp giảng dạy… thường rơi vào hình thức, khuôn sáo. Vào biên chế rồi, lương cứ “đến hẹn lại lên”, nên nhiều GV không có động lực phấn đấu. Nhiều GV Ngữ văn mà hầu như không đọc thêm sách báo gì, kiến thức cứ ngày một teo lại, rồi rơi vào lạc hậu, bảo thủ”.

Không ít cuộc họp tổ chuyên môn nhưng lại không bàn đến một nội dung gì liên quan đến chuyên môn. Việc các GV trao đổi, tranh luận say sưa về chuyên môn đang ngày càng trở nên hiếm hoi.

Chất lượng đội ngũ GV đang trong tình trạng báo động bởi hai nguyên nhân: đội ngũ hiện tại thiếu động lực phấn đấu và thiếu hụt nguồn bổ sung có chất lượng cao.

Một hiện tượng nữa là một số Gv có năng lực đã chuyển công tác đến những vị trí có thu nhập cao hơn, hoặc môi trường làm việc tốt hơn. Hiện tượng này diễn ra từ bậc đại học cho đến phổ thông.

Như vậy, nhân lực ngành sư phạm nói chung và nhân lực ngành sư phạm các môn KHXH nói riêng đang ở trong một giai đoạn rất khó khăn. Và hệ quả dây chuyền tất yếu sẽ đến: chất lượng đầu vào các trường sư phạm thấp thì chất lượng đầu ra cũng không thể cao, cho dù môi trường đào tạo tốt.

Mấy năm gần đây, không ít GV kì cựu phàn nàn về chất lượng của đội ngũ sinh viên thực tập và những GV mới ra trường. Có những GV ngành KHXH nhưng viết một văn bản còn sai cả chính tả, ngữ pháp. GV yếu kém thì cũng không thể đổi mới phương pháp giảng dạy.

Và không có đội ngũ GV giỏi thì cũng không thể có HS giỏi. Không có HS giỏi, tương lai giáo dục, tương lai đất nước sẽ ra sao, đó là một trăn trở lớn của những người có tâm huyết. Bài toán nan giải này, chỉ mỗi ngành giáo dục không giải được, mà cần có những quyết sách, chiến lược của Nhà nước.

Trần Quang Đại

Hà Tĩnh

LTS Dân trí - Bài viết trên đây của một nhà giáo phản ánh đúng tình hình đáng lo ngại về chất lượng đội ngũ giáo viên cũng như trình độ yếu kém của những thí sinh được tuyển chọn vào ngành sư phạm.

Cái gốc của vấn đề vẫn là ở chế độ, chính sách đối nghề sư phạm chưa tạo ra động lực phấn đấu đối với đội ngũ giáo viên cũng như chưa tạo sức hấp dẫn để thu hút nhiều học sinh giỏi thi vào ngành sư phạm.

Nếu để kéo dài tình trạng đó thì e rằng nền giáo dục của nước nhà ngày càng sa sút và sự tụt hậu ngày càng xa đối với nền văn minh thế giới là điều khó tránh khỏi. Suy nghĩ nghiêm túc để tìm ra giải pháp về vấn đề này là trách nhiệm của các nhà lãnh đạo và quản lý đất nước ở tầm vĩ mô chứ không chỉ riêng của Bô Giáo dục và Đào tạo.

Theo Dân Trí